راهبردهای بقا در کوهستان:

راهبردهای بقا در کوهستان:

تدوین: دکتر ابوالفضل جوادی

عضو انجمن پزشکی کوهستان ایران

بی تردید دست یابی به دانش و مهارت بقا در کوهستان و دیگر محیط های طبیعی، بر آموزش هر مهارت دیگری اولویت دارد. در روند آموزش نجات در کوهستان نیز نخستین مهارتی که به نجاتگران می آموزند توانایی بقا و زنده ماندن در شرایط دشوار محیطی است. پس همان گونه که نجاتگران نخست به مهارت های بقا مجهز می شوند و سپس فنون جستجو و نجات را فرا می گیرند، کوه نوردان و دیگر کاربران طبیعت نیز باید نخست ظرفیت های بقا در محیط های طبیعی را به دست آورند و پس از آن به یادگیری تکنیک های حرکت در خاک، سنگ، برف و یخ بپردازند. در این نوشتار، مهم ترین راهبرد های بقا در طبیعت را مرور خواهیم کرد.

۱ ) آگاهی به محیط : رفتار آگاهانه نسبت به محیط پیرامون و هشیار بودن در برابر تغییرات آن نقش مهمی در بقای کوه نوردان دارد. کسانی که سر به زیر و بی توجه به رخدادهای پیرامون خود در طبیعت سیر می کنند، نسبت به سوانح آسیب پذیرترند. همواره با دقت و هشیاری به دور و بر خود نگاه کنید و مراقب تغییرات هوا، مسیر حرکت، وضعیت همراهان و دیگر شرایط محیطی باشید.

۲ ) ارزیابی ریسک : بیشتر موقعیت های مرگ و زندگی در طبیعت، دنباله برنامه های زیبا و بی خطری مانند کوه پیمایی های ساده، صعود قله های آشنا، جنگل پیمایی های کوتاه و ... هستند.  سپس زنجیره ای از عوامل نامناسب و تصمیم گیری های نادرست، دست به دست هم می دهند و ... ناگهان خود را در شرایط بحرانی و موقعیت مرگ و زندگی می بینید. در این مرحله، دیگر گزینه های چندانی برای گریز از موقعیت مخاطره آمیز ندارید. پیش بینی، پیش گیری و آمادگی برای رخداد های نامنتظر – حتی بدترین حادثه ممکن – تنها راه زنده ماندن در طبیعت است. پیش از حرکت، در باره همه رخداد هایی که ضمن برنامه می تواند رخ دهد بیندیشید و ریسک آنها را ارزیابی نمایید. سپس راهکارهای مناسب برای کاهش ریسک را تعیین کنید. پس از حرکت، برای فکر کردن به حوادث احتمالی خیلی دیر است. « صعود بی برنامه، یعنی برنامه ریزی برای سقوط ! »

۳ )  پوشاک مناسب : به عنوان یک قانون، همیشه باید یک لایه بیشتر از آنچه لازم است پوشاک داشته باشید. پوشاک اضافه را می توان دور کمر بست یا در کوله گذاشت اما اگر پوشاک اضافه نداشته باشید و هوا خراب شود، در معرض خطر جدی قرار خواهید گرفت. در ضمن برای استراحت های کوتاه وبلند ضمن صعود،  حداقل به یک لایه پوشاک اضافه نیاز دارید. جنس پوشاک بسیار مهم است. در کوهستان از پوشاک پنبه ای استفاده نکنید. پوشاکی را انتخاب کنید که پس از خیس شدن هم گرما را حفظ کند. برای حفظ بالاتنه و پایین تنه از باد و بارش، از روپوش مناسب کمک بگیرید. یادتان باشد بسیاری از موارد افت دما، در دماهای نه چندان پایین رخ می دهند.

۴ ) سرپناه مناسب : 

نداشتن سرپناه مناسب از مهم ترین خطاهای کاربران طبیعت و شایع ترین علت های بروز سانحه در کوهستان است.  گاهی کوه نوردان سرپناه مناسب برنامه را با خود نمی برند. اگر این افراد دانش، مهارت و تجربه لازم برای ساخت سرپناه به کمک مصالح موجود در طبیعت را هم نداشته باشند، بروز سانحه و آسیب دیدن آنان گریز ناپذیر است. تقریبا در همه موارد افت دما ( هایپوترمی )، سرمازدگی، گرمازدگی و ... علت اصلی بروز سانحه، در دسترس نبودن سرپناه مناسب مانند چادر، کیسه خواب، زیرانداز یا شمد پلاستیک، پتوی اضطراری، کیسه بیواک و ... یا ناتوانی از ساخت سرپناه مناسب مانند کومه، غار برفی، ایگلو، بادبند، اتاق برفی و ... است. در روند برنامه ریزی صعود، حتما سرپناه متناسب با اقلیم منطقه و ویژگی های صعود را در نظر بگیرید یا لوازم ضروری برای ساخت سرپناه از مصالح طبیعی را پیش بینی کنید.

۵ ) لوازم پیمایش : بدون نقشه، قطب نما، جی پی اس و دیگر لوازم پیمایش نباید به محیط های طبیعی پا گذاشت. در محیط های جنگلی، گم شدن تنها چند ثانیه زمان لازم دارد و ماهر ترین جنگل نوردان، تنها با چند گام نادرست در انبوه درختان گم می شوند و سرگردان می مانند. نکته کلیدی در جهت یابی آن است که هرگز به یک شیوه یا یک ابزار برای پیداکردن راه بسنده نکنیم. همواره باید روشها و لوازم ذخیره واحتیاطی به عنوان دریچه اطمینان در دسترس داشته باشیم. « دو تا، یکی است و یکی، هیچ ! » هرگز به جی پی اس به عنوان تنها ابزار پیمایش تکیه نکنید. یادتان باشد که جی پی اس مجموعه ای از نقشه و قطب نماست و اگر در کار با نقشه و قطب نما ماهر نباشید، جی پی اس هم چندان به کارتان نمی آید. در ضمن توانایی شناخت جهت های اصلی به کمک خورشید، ماه، ستارگان و دیگر کلید های طبیعی برای کاربران طبیعت بسیار سودمند است. این توانایی می تواند در شرایطی که وسایل خود را از دست داده اید، جانتان را نجات دهد.

۶ ) آب آشامیدنی : انسان بدون آب زمان درازی زنده نمی ماند.  از سوی دیگر نمی توان همه آب مورد نیاز را با خود به کوهستان برد زیرا آب، سنگین است. پس استفاده از آب های موجود در محیط، گریز ناپذیر است. اما آیا این آبها ما را بیمار نمی کنند؟ گاهی آبهای محیطی  دارای جاندارانی هستند که می توانند با ایجاد اسهال و استفراغ، کم آبی بدن را تشدید کنند. « کریپتوسپوریدیوم » و « ژیاردیا » از جمله این جاندارانند. کم آبی موجب اختلال در قضاوت، از دست دادن انرژی و از بین رفتن انگیزه زندگی می شود و انسان را از پا درمی آورد. پس باید پیش از نوشیدن آبهای محیطی، آنها را سالم ساخت. در طبیعت می توان از چشمه ها، رودها، برف، باران، شبنم و برخی گیاهان برای تامین آب کمک گرفت و پس از سالم سازی، آن را نوشید.  جوشاندن، تصفیه فیزیکی ( به کمک صافی ) و تصفیه شیمیایی ( با قرصها یا پودرهای مناسب ) از روش های سالم سازی آب هستند.  یادگیری روش های به دست آوردن و سالم سازی آب، برای کاربران طبیعت بسیار مهم و حیاتی است.

۷ ) افروختن آتش : در شرایط اضطراری می توان با افروختن آتش به چند هدف مهم دست یافت :

- آتش می تواند در بدترین هوا شما را گرم نگه دارد.

- با آتش می توانید جلو نزدیک شدن بسیاری از جانورا ن را بگیرید.

- شعله آتش در شب از چند کیلومتری دیده می شود.

- دود آتش در روز از فاصله بسیار دور به چشم می خورد.

- به کمک آتش می توان آب را جوشاند و با اطمینان نوشید.

پس بهتر است کاربران طبیعت، چند روش افروختن آتش را بیاموزند و تمرین کنند تا در شرایط محیطی گوناگون و با لوازم مختلف بتوانند این کار را انجام دهند.

۸ ) جلب توجه و درخواست کمک : توانایی درخواست کمک با کاربرد لوازم و علایم ارتباطی، از مهم ترین عوامل بقا در محیط های طبیعی است. سوت و آینه از حیاتی ترین لوازم درخواست کمک هستند ولی  علاوه بر آنها می توان به چراغ قوه دارای پرتو نافذ ( لیزری )، بیسیم، تلفن ماهواره ای، پوشاک دارای رنگ های درخشان و ... اشاره کرد. در ضمن کوه نوردان باید بتوانند در نبود این وسایل، کلمه ها یا نشانه های استاندارد درخواست کمک را با برف، شاخ و برگ، پوشاک و ... روی زمین بنویسند. 

منبع:http://www.iranmountainmedicine.blogfa.com